2000 - Stefano Gasparri per "Reti Medievali"

GREGORIUS, natione Romanus, ex patre Marcello, sedit ann. XV mens. VIII dies XXIIII. Qui a parva etate in patriarchio nutritus, subdiaconus factus, deinde diaconatus ordinem provectus est et cum viro sancto Constantino pontifice regiam profectus est urbem. Erat enim vir castus, divine Scripture eruditus, fecundus loquella et constans animo, ecclesiasticorum rerum defensor et contrariis fortissimus inpugnator.
Hic in Germania, per Bonifatium episcopum verbum salutis praedicavit et gentem illam sedentem in tenebris doctrina lucis convertit ad Christum, et maximam partem gentis eiusdem sancti baptismatis lavit unda.
Eo tempore Liutprandus rex donationem patrimonii Alpium Cottiarum, quam Aripertus rex fecerat hicque repetierat, ammonitione tanti viri vel increpatione redditam confirmavit.
Cumanum etiam castrum ipso fuerat tempore a Langobardis pacis dolo pervasum; quo audito valde sunt omnes contristati de castri perditione. Adhortans etiam sanctissimus pontifex et commonens Langobardis ut redderent; quod si non adquiescerent, in ira se divina incedere pro dolo quo fecerunt suis scriptis protestabatur. Nam et munera eis multa dare ut restituerent voluit; sed illi turgida mente neque monitis audire nec reddere sunt pass. Undo nimis idem sanctus indoluit pontifex, seseque spei contulit divine, atque in monitione ducis Neapolitani et populi vacans ducatum eis qualiter agerent cotidie scribendo prestabat. Cuius mandato oboedientes, consilio inito, moenia ipsius castri virtuti sub nocturno sunt ingressi silentio, Iohannis scilicet dux cum Theodimo subdiacono et rectore atque exercitu, et Langobardos pene trecentos cum eorum gastaldio interfecerunt; vivos etiam amplius quingentos conprehendentes captos Neapolim duxerunt. Sic castrum recipere potuerunt, pro cuius redemptione LXX auri.
Ea tempore castrum est Narniae a Langobardis pervasum. Rex vero Langobardorum Liutprandus generali motione Ravenna progressus est atque illam obsedit per dies et castrum pervadens Classis, captos abstulit plures et opes tulit innumeras.
Iussionibus itaque postmodum missis decreverat imperator ut nulla imago cuiuslibet sancti aut martyris aut angeli haberetur: maledicta enim omnia asserebat. Et si adquiesceret pontifex, gratiam imperatoris haberet; si et hoc fieri praepediret, a suo gradu decederet. Despiciens ergo vir profanam principis iussionem, iam contra imperatorem quasi contra hostem se armavit, rennuens heresem eius, scribens ubique caveri se christianos quod orta fuisset impletas. Igitur permoti omnes Pentapolenses atque Venetiarum exercita contra imperatoris iussionem restiterunt, numquam se in eiusdem pontificis condescendere necem, sed pro eius magis defensione viriliter decertarent, ita ut anathemate Paulum exarchum vel qui cum direxerat eiusque consentaneos summitterent; spernentes ordinationem exarchi, sibi omnes ubique in Italia duces elegerunt; atque sic de pontificis deque sua inmunitate cuncti studebant. Cognita vero imperatoris nequitia, omnis Italia consilium iniit ut sibi eligerent imperatorem et ducerent Constantinopolim; sed conpescuit tale consilium pontifex, sperans conversionem principis.
Ipsis diebus Exilaratus dux, deceptus diabolica instigatione, cum filio suo Hadriano, Campanie partes tenuit, seducens populum ut oboedirent imperatori et occiderent pontificem. Tunc Romani omnes eum secuti conprehenderunt et cum suo filio interfecerunt, dicentes quod contra pontificem imperatori scripsissent. Orbaverunt post hunc et Petrum ducem.
Igitur dissensione missa in partibus Ravennae, alii consentientes pravitati imperatoris, alii cum pontifice et fidelibus tenentes, inter eos contentione mota, Paulum patricium occiderunt. Langobardis vero Emilie castra, Ferronianus, Montebelli, Verabulum cum suis oppidibus Buxo et Persiceda, Pentapolim quoque Auximana civitas se tradiderunt.
Munera tunc hinc inde ducibus Langobardorum et regi pollicentes plurima ut a iuvamine desisterent pontificis per suos legatos patricius ille suadebat. Qui rescriptis detestandam viri dolositatem dispicientes, una se quasi fratres fidei catena constrinxerunt Romani atque Langobardi, desiderantes cuncti mortem pro defensione pontificis sustinere gloriosam, nonque illum passuri pertulere molestiam pro fide vera et christianorum certantem salutem.
Eo tempore dolo a Langobardis pervasum est Sutriense castellum quod per CXL diebus ab eisdem Langobardis possessum est. Sed pontificis continuis scriptis atque commonitionibus apud regem missis, quamvis multis datis muneribus, saltim omnibus suis nudatum opibus, donationem beatissimis apostolis Petrum et Paulo antefatus emittens Langobardorum rex, restituit atque donavit.
Eo vero tempore, saepius dicti Eutychius patricius et Liutprandus rey inierunt consilium nefas ut congregata exercita rex subiceret duces Spolitinum et Beneventanum, exarchus Romam, et quae pridem de pontificis persona iussus fuerat impleret. Qui rex Spolitinum veniens, susceptis ab utrisque ducibus sacramentis atque obsidibus, cum tota sua hoste in Neronis campo coniunxit. Ad quem egressus pontifex eique praesentatus potuit regis mollire animos commotione pia, ita ut se prosterneret eius pedibus et promitteret nulli inferre lesionem. Atque sic ad tantam eum conpunctionem piis monitis flexus est ut quae fuerat indutus exueret et ante corpus apostoli poneret, mantum, armilausiam, balteum, spatam atque ensem deauratos, necnon coronam auream et crucem argenteam. Post oratione facta obsecravit pontificem ut memoratum exarchum ad pacis concordiam suscipere dignaretur: quod et factum est. Et sic recessit, rege declinante a malis quibus inerat consiliis cum exarcho.