RM Corsi - Dossier di fonti a cura di S. Gasparri

STRUMENTI

RICERCA

INDICE DI DIDATTICA

E-learning

Storia del regno longobardo in Italia

a cura di Stefano Gasparri

per il corso di "Antichità e Istituzioni Medievali"
Università "C'a Foscari" di Venezia
Facoltà di Lettere e Filosofia
a.a. 1999-2000

2000 - Stefano Gasparri per "Reti Medievali"

28. L. Schiaparelli, Codice Diplomatico Longobardo, II, nn. 130 (758), 139 (759), 199 (766), 278 (773)

Aspetti della società longobarda: una donna romana
CDL, II, n. 130 (PC, 25/09/758)

Regnante d(om)n(o) n(ostro) Desiderius uiro excell(entissimo) rege in I|talia, anno piaetatis eius secund(o), sub d(ie) septimo kal(endas) | octobris, indict(ione) duodec(ima). Expensum praediis rusticis, | id est portionem Gunderadae h(onestae) f(eminae) in fund(o) casalis Furti|niaco et in Mocomeria de quantumme in ipsus casalis | hauere uidentur ex sucess(ione) parentum, c(um) curtiuo, campis, | pratis, uineis, seluis, cultu(m) et incultum, simul c(um) arbo|rib(us) et usum potei in integr(um). Eam emit mancipioque accepit | Heldepert u(ir) d(euotus) fil(ius) q(uon)d(am) Laurentino de s(upra)s(crip)ta Gunderada h(onesta) f(emina) | Romana mulier, una c(um) uolumtate et consenso Dom|nini iucal(is) ipseius, auri solid(o) uno et medio tremisse. petit | idem Gunderada h(onesta) f(emina) uendetrex, et omnem praetium placitu(m) | et defenitum in praesenti accepit, sicut inter eos conuenit, | ut supra legitur, auri solid(o) uno et medio tremisse, et in|super una petzola de terra araturia in fund(o) Carpe|neto, ex ipsa petzola in integr(um), pro s(upra)s(crip)ta portion(e) Gunde|rade h(oneste) f(emine) in fund(o) casalis Furtuniaco et in Mocomeria. | et illa petzola de terra araturia in Carpeneto, de quan|tum in ipsus casalis hauere uidentur. ex success(ione) pa|rentum, c(um) curtiuo, campis, pratis, uineis, seluis, cultum | et incultum in integr(um), est sito in territur(ium) Placentinu(m), inter | adfinis: ab ipsa portion(e) ipseius parentis uel consortis ip|sius uendetrici et ipsius emturi, si quis alii adfinis sunt. | et nihel sibi iniui uendetrex reseruauit. facta hanc | mancipation(em) Heldep(e r)t emturi uel ab eius heredis. | dupla bonis condicionib(us) concesserunt, ut tunc quanti | ea res re meliorata, rei extimation(e), ualuerit, tantu(m) et | alter(um) tantu(m) dari ipsa uendetrex aut eius heredib(us) | stipulata est ipsius conpataturi, spopundit Gunderada | uendetrex ad omnia s(upra)s(crip)ta. Act(um) Placentia.
Sign(um) m(anus) Gunderadae h(onestae) f(eminae) Romana mulier filia q(uon)d(am) Godep(er)t, | qui hanc cartul(am) uinditionis fieri rogauit. |
Sign(um) m(anus) Domnini u(iri) h(onesti) iucal(is) ipseius consentiens ad omnia s(upra)s(crip)ta.
Sign(um) m(anus) Theodelais u(iri) d(euoti) calecar(ii) testis. |
Sign(um) m(anus) Umpert u(iri) d(euoti) de Ueriano testis. |
Sign(um) m(anus) Garimund u(iri) d(euoti) monetar(ii) testis. |
Ego Rotchis u(ir) c(larissimus) uhic cartul(ae) uinditionis roga|tus ad Gonderada h(onesta) f(emina) et Domnino iocalis testis suscripsi. |
Sign(um) m(anus) Carelli u(iri) d(euoti) fil(ii) Pascali test(is). |
Ego q(ui) s(upra) Peredeo cl(arissimus) pr(esbiter) scriptur | huius cartul(ae) post | trad(ita) conpleui et de|di.

Rapporti interni alla grande proprietà fondiaria
CDL, II, n. 139 (LU, ottobre 759)

In D(e)i nom(ine). regnante d(om)n(o) n(ostr)o Desiderio et Adelghis regibus, anno regni eorum | tertio et primo, m(ense) octubs, p(er)ind(ictione) .XIII.; fel(iciter). Promittem(us) adque manus n(ostr)o faci|mus nos Gumfrid et Baruncio germani filii q(uon)d(am) Baruccii tibi d(om)n(o) Peredeo in D(e)i nom(ine) | ep(iscop)o de casa seo et res illa quem nobis ad resedendo dedisti in loco Saltuclo, casa | cum curte, orto, uineis, terris, siluis, oliuitis, omnia ad ipsa casa p(er)tenente, qua|liter ipsa casa Baruccio ad manum suam habuit, nobis ad resedendo et me|liorando dedisti, in tali tenure, ut per omne annum tibi reddere debeam(us) uno | soldo bono expendibile et medietate uino et angaria ad sundro domnico fa|cere debeam(us), qualis ibidem utilitas fuerit in ipso loco Saltuclo. unde promittem(us) | nos Gumfrid, Baruncio germanis tibi d(om)n(o) Peredeo ep(iscop)o, si hec capitula, q(ue) s(upra) leguntor, | a nobis in omnibus adinpetum uel conseruatum non fuerit, aut ipso reddito | per omne annum uel angaria facere neclexerem(us), aut ipsa casa uel res melio|rata non fuerit, aut nos de ipsa casa exierem(us) alibi ad habitando, spondem(us) | nos Gumfrid, Baruncio uel nostros heredes tibi d(om)n(o) Peredeo ep(iscop)o uel ad tuos succes|sures essem(us) conpunituri pena nom(ine) auri sol(dos) uiginti, et exeam(us) de ipsa res nanis | et uacui. similiter promitto ego Peredeus in D(e)i nom(ine) ep(iscopu)s uobis Gumfrid et | Baruncio germani de casa seo et res illa quem uobis ad resedendo et laborando de|di in loco Saltuclo, casa cum curte, orto, uineis, terris, siluis, oliuitis, qualiter | Baruccio ad manum suam habuit, uobis dedi ad resedendo et laborando, in ta|li tenure, ut p(er) omne annum mihi reddere debeatis uno sol(do) bono expendibile et me|dietate uino et angaria, qualis utilitas fuerit, ad ipso sundro domnicho in pred(icto) | loco Saltuclo facere debeatis, quanta utilitas fuerit. unde promitto ego Peredeus ep(iscopu)s | uobis Gunfrid, Baruncio, si uos s(upra)s(crip)to reddito p(er) omne anno feceretis et s(upra)s(crip)ta anga|ria, et ipsa res peiorata non fuerit, et ego uos de pred(icta) casa uel res foris mittere | quesierem(us), aut aliqua sup(er)positione facere quesierem(us), spondeo ego Peredeus ep(iscopu)s | cum meis successoris uobis Gunfrid, Baruncio uel ad uestris heredis esse | conpuniturus pena nom(ine) auri sol(dos) num(ero) uiginti. Et duas pagina un tenure cons|cripte Fratellus subd(iaconus) scriuere rogauim(us). Actum Luca. |
[...]

Professioni
CDL, II n. 199 (LU, 01/07/766)

In D(e)i nom(ine). regnante d(om)n(o) n(ostr)o Desiderio rege, anno regni eius decimo, et filio eius | [idem d(om)n(o) n(ostr)o] Adelchis rege, anno regni eius septimo, in ipsa calend(as) iulias, per ind(ictione) | quarta. Manifestum est mihi Braifred filio q(uon)d(am) Ermuli, hauitator in ci|uitate Pisa, quia per hanc cartulam in uiganio dare preuideo tibi u(i)r(o) b(eatissimo) | Peredeo in D(e)i nomine ep(iscop)o s(an)c(t)ae Lucensis ecclesiae ancilla mea nomine Alua|[ra, mu]l[i]e[r m]assarii uestri Ursuli, qui resedet in loco prope Tucciano finib(us) | Suanense, cum duo in fantul eius, qui mihi obuener(unt) per q(uon)d(am) Uualderam(us) | socero meo. Et secundum legem pro eos per cartulam recepi da te in uiganio | ancilla s(an)c(t)ae ecclesiae uestrae nomine Gaiperga, cum infantes eius duo no|mine Teudiperga et Teudepert, in prefinito. unde repromitto me ego q(ui) s(upra) | Braifred, una cum heredib(us) meis, tibi q(ui) s(upra) d(om)n(o) Peredeo ep(iscop)o et ad successorib(us) | tuis, ut, si aliquando s(upra)s(crip)ta ancilla mulier ipsius Ursuli et infantes eius duo | uobis intentionauerim(us), aut retragi quesierim(us) p(er) quolibet ingenio, et eos uo|bis ab omnes homines defendere non potuerim(us), spondeo me, una cum heredib(us) | meis, esse conponiturus tibi et ad successorib(us) tuis s(upra)s(crip)ti homenis, quos tibi in ui|ganio dare preuidi, in duplo, melioratas personas, cum quid aut qualis | in die illa fuerint. Et duas cartolas prope uno tenore conscriptas Os|prand(um) diac(onum) scriuere rogauim(us). Act(um) Luc(a). |
[...]

Zecca)
CDL, II, n.278 (TV gennaio 773)

In Christi nom(ine). regnantes d(om)n(is) n(ost)ris Desiderio et Adelchis filium eius uiris excell(entissimis) regibus, annis pietatis eorum in Dei nomine sexto decimo et quarto decimo, mense ianuare, p(er) ind(ictione) undecima; fel(iciter). Constat me Aebune magistro calegar(io) h(a)b (hac) d(ie) uindedisse et uindedit atque tradedisse et tradedi tibi Lopulo monetar(io) aliquantula terra, qui est astar fora ex porta, silicet ad iuxta Monita pupliga, una cum arboribus et pomefferis suis; abentem in longo ipsa terra petis uiginti, et in latitudinem abentem petis uiginti et quinque; ab unum latere et uno capite s(upra)s(crip)to Lopulo possidentem, et ab alium latere s(upra)s(crip)ta Monita pupliga percurrente, et de alium capite tenentem Grimualdo filio quondam Matzolo. et confiteor me ego qui supra uinditur, quia recepi a te emture exinde precium auri solidus duo et tremisses duo nouos tantum, quathinus ad presenti die s(upra)s(crip)ta terra, qual(iter) superius legitur, inter ............. circumpossidentibus, uel ipsa minsura, in tua s(upra)s(crip)to Lopulo et heredib(us) tuis omni in tempore permaneant et esse debeant potistatem faciendi et iudicandi quod uob(is) exinde placuerit, nullo hominem contradicente, neque me uinditur neque h(e)r(e)d(es) meus. et, sicuti fieri non credo, ut aliquis aliquando te emture aut tuus h(e)r(e)d(es) de s(upra)s(crip)ta uind(itione) pulsauerit, aut, quod absit, euicerit, et non potuerimus uobis exinde ab unoquenque hominem defensari, tunc conponam ego iam dictus Aebo et mei h(e)r(e)d(es) tibi s(upra)s(crip)to Lopulo et ad tuus h(e)r(e)d(es) dupplum precium et rem quoque meliorate aedifficationis ips(a) terra quod magis ualuere satis essemus reddituri. Acto Tarbis(io), p(er) ind(ictione) s(upra)s(crip)ta; fel(iciter).
Signum manus s(upra)s(crip)to Aebuni, qui hanc uind(itionis) pagina fieri rogauet.
Aego Erfo rogatus ab s(upra)s(crip)to Ebuni in hanc uind(itione) t(es)t(is) sus(crips)i.
Ego Staueli rogatus ab s(upra)s(crip)to Aebone in hanc uind(itionis) pagina t(es)t(is) sus(crips)i.
Aego Odibertus rogatus ab s(upra)s(crip)to Ebone in hunc uind(itione) t(estis) sus(crips)i.
Aego Petrus rogatus ab s(upra)s(crip)to Aebone in hunc uind(itionis) pagina, qual(iter) super legitur, scripsi, et pos tradita compl(eui).