|
|
|
E-learning
Storia del regno longobardo
in Italia
a cura di Stefano Gasparri
per il corso di "Antichità e Istituzioni
Medievali"
Università "Ca' Foscari"
di Venezia
Facoltà di Lettere e Filosofia
a.a. 1999-2000
2000 - Stefano
Gasparri per "Reti Medievali"
9.
Paolo Diacono, Historia Langobardorum, IV, 42-48
Il regno di Rotari
42. Igitur
Arioald postquam super Langobardos duodecim annis regnum tenuit, ab hac luce
subtractus est; Langobardorum regnum Rothari genere Arodus suscepit. Fuit
autem viribus fortis et iustitiae tramitem sequens, sed tamen fidei
christianae non rectam lineam tenens, Arrianae hereseos perfidia maculatus
est. Siquidem Arriani minorem Patri Filium, Spiritum quoque sanctum minorem
Patri et Filio ad suam perniciem dicunt; nos autem catholici Patrem et
Filium et Spiritum sanctum in tribus personis unum et verum Deum aequali
potentia eademque gloria confitemur. Huius temporibus pene per omnes
civitates regni eius duo episcopi erant, unus catholicus et alter Arrianus.
In civitate quoque Ticinensi usque nunc ostenditur ubi Arrianus episcopus
aput basilicam sancti Eusebii residens baptisterium habuit, cum tamen
ecclesiae catholicae alius episcopus resideret. Qui tamen Arrianus
episcopus, qui in eadem civitate fuit, Anastasius nomine, ad fidem
catholicam conversos, Christi postea ecclesiam rexit. Hic Rothari rex
Langobardorum leges, quas sola memoria et usu retinebant, scriptorum serie
conposuit codicemque ipsum edictum appellari praecepit. Erat autem iam ex
quo Langobardi in Italiam venerant annus septuagesimus septimus, sicut idem
rex in sui edicti testatus est prologo. Ad hunc regem Arichis dux Beneventi
filium suum Aioneni direxit. Qui cum Ravennam venisset, Ticinum pergens, ibi
ei Romanorum malitia talis noto data est, quae eum mente excedere faceret;
atque ex eo tempore numquam pleni sanique sensus fuit.
43. Igitur cum dux Arichis, huius de quo diximus pater, iam maturus
annis ad diem ultimum propinquasset, sciens filium suum Aionem non recti
esse sensus, Radoaldum et Grimoaldum, iam florem iuventutis habentes, quasi
proprios filios Langobardis qui aderant commeridavit eisque dixit quod
melius eos regere isti quam Aio suus filius possit.
44. Defuncto ergo Arechis, qui ducatum quinquaginta tenuerat annis,
Aio, eius filius, Samnitum ductor effectus est; cui tamen Radoald et
Grimoald sicut seniori fratri et domino per omnia paruerunt. Qui Aio cum iam
anno et mensibus quinque Beneventanorum ducatum regeret, venientes Sclavi
cum multitudine navium, non longe a civitate Seponto castra posuerunt. Qui
occultas foveas circa sua castra facientes, cum Aio super eos, absentibus
Raduald et Grimoald, venisset eosque debellare vellet, equus eius in unam de
eisdem foveis cecidit, atque inruentibus super eum Sclavis, simul cum
aliquantis aliis extinctus est. Quod cum Raduald nuntiatum fuisset, cito
veniens, eisdem Sclavis propria illorum lingua locutus est. Cumque eos
propter hoc segniores ad bellum reddidisset, mox super eos inruens magnaque
eos strage prosternens, et Aionis mortem ultus est et de illis finibus eos
qui remanserant hostes fugam petere coegit.
45. Igitur Rothari rex Romanorum civitates ab urbe Tusciac Lunensi
universas quae in litore maris sitae sunt usque ad Francorum fines cepit.
Opitergium quoque, civitatem inter Tarvisium et Foroiuli positam, pari modo
expugnavit et diruit. Cum Ravennantibus Romanis bellum gessit ad fluvium
Aemeliae quod Scultenna dicitur. In quo bello a parte Romanorum, reliquis
terga dantibus, octo milia ceciderunt. Eo tempore magnus Romae terrae motus
factus est, magnaque tunc fuit inundatio aquarum. Post haec fuit clades
scabearum, ita ut nullus potuisset mortuum suum agnoscere propter nimium
inflationis tumorem.
46. Aput Beneventum vero mortuo Raduald duce, qui ducatum quinque
rexerat annis, Grimuald, eius germanus, dux effectus est gubernavitque
ducatum Samnitium annis quinque et viginti. Hic de captiva puella, sed tamen
nobili, cuius nomen Ita fuit, Romualdum filium et duas filias genuit. Qui
dum esset vir bellicosissimus et ubique insignis, venientibus eo tempore
Grecis, ut oraculum sancti archangeli in monte Gargano situm depraedarent,
Grimuald super eos cum exercitu veniens, ultima eos caede prostravit.
47. At vero rex Rothari postquam annos sedecim et menses quattuor
regnum tenuerat, vita decedens, Langobardorum regnum Rodoald suo filio
reliquit. Hic cum iuxta basilica beati Iohannis baptistae fuisset humatus,
post aliquantum tempus quidam, iniqua cupiditate succensus, eius sepulchrum
noctu aperuit et quicquid in ornamentis eius corporis repperit abstulit. Cui
beatus Iohannes per visionem apparens, eum vehementer exterruit eique dixit:
Cur ausus es corpus istius hominis contingere? Fuerit licet non recte
credens, tamen mihi se commendavit. Quia igitur hoc facere praesumpsisti,
numquam in meam basilicam deinceps ingressum habebis. Quod ita quoque
factum est. Quotiescumque enim voluisset beati Iohannis oraculum ingredi,
statim velut a validissimo pugile guttur eius feriretur, sic subito retro
ruebat inpulsus. Veritatem in Christo loquor; hoc mihi ipse retulit qui hoc
ipsum suis oculis factum vidit. Rodoald igitur post funus patris
Langobardorum regnum suscipiens, Gundipergam Agilulfi et Theudelindae sibi
filiam in matrimonium sociavit. Haec Gundiperga regina ad instar suae
genetricis, sicut illa in Modicia, sic et ista intra Ticinensem civitatem
basilicam in honorem beati Iohannis baptistae construxit, quam mire ex auro
et argento peplisque decoravit rebusque singulis opime ditavit; in qua et
eius corpus tumulatum quiescit. Haec dum de crimine adulterio apud virum
accusata fuisset, proprius eius servus Carellus nomine a rege expetiit ut
cum eo qui reginae crimen ingesserat pro castitate suae dominae monomachia
dimicaret. Qui dum cum criminatore illo singulare certamen inisset, eum
cuncto populo adstante superavit. Regina vero post hoc factum ad dignitatem
pristinam rediit.
48. Rodoald quoque, ut fertur, dum uxorem cuiusdam Langobardi
stuprasset, ab eodem interfectus est, postquam septem diebus et quinque
regnaverat annis. Huic successit in regni regimine Aripert, filius
Gundoaldi, qui fuerat germanus Theudelindae reginae. Hic condidit apud
Ticinum oraculum domini Salvatoris, quod extra portam occidentalem, quae
dicitur Marenca, situm est; quod et ornamentis variis decoravit et
substantiis sufficienter ditavit.
|
