Didattica

Fonti

Antologia di cronache italiane altomedievali

a cura di Luigi Andrea Berto

© 2000 – Andrea Berto per "Reti Medievali"

Annorum supputatio de monasterio sanctissimi Benedicti, (21-26)

11-20

21. Exordium de monasterio almi Benedicti patris.

Ut Deus omnipotens electorum monachorum sub beati Benedicti institutionem augeret numerus, principium occasionis extitit, ut Petronax, cives Brexianae urbis, divino amore compunctus, Romam venisset. Hortatuque tunc Gregorii apostolicae sedis papae hoc Casinum castrum petiit, atque ad sacrum corpus beati patris Benedicti perveniens, ubi cum aliquibus simplicibus viris iam residentibus habitare coepit. Qui eundem venerabilem virum Petronacem sibi seniorem statuerunt. Hinc non post multum tempus, cooperante divina misericordia et suffragantibus meritis almi Benedicti patris, iamque evolutis fere centum et decem annis, ex quo locus ille habitatione hominum destitutus erat, multorum ibi monachorum, nobilium et mediocrium, ad se concurrentium pater effectus, sub sanctae regulae iugo et beati Benedicti institutione, reparatis habitaculis, vivere coepit atque hoc coenobium in statum quo nunc cernitur erexit. Huic venerabili viro Petronacio in sequenti tempore sacerdotum praecipuus et Deo dilectus pontifex Zacharias plura contulit adiutoria, libros scilicet sanctae scripturae et alia quaeque ad utilitatem monasterii pertinentia; insuper regulam, quam beatus pater Benedictus suis sanctis manibus conscripsit, paterna pietate concessit.

Gisolfus quoque Beneventanorum dux a Suram Romanorum civitatem, Arpinam, Atinen atque Arcem pari modo oppida cepit. Qui Gisulfus tempore Iohannis papae sua omni cum virtute Campaniam venit, incendia et depredationes faciens, multos cepit captivos. Et usque in locum qui Horrea dicitur perveniens, castrametatus est, nullusque ei resistere potuit. Ad hunc pontifex missis sacerdotibus cum apostolicis donariis, universos captivos de eorum manibus redemit, ipsumque ducem suo cum exercitu ad propria repedare fecit. Cuius uxor, Scauniperga nomine, in urbe Casinatium in idolorum templo beati apostolorum principis Petri honore beataeque scilicet gloriosae semper virginis Mariae necnon et Michahelis argangeli altaria statuens, igonas et ministeria vel ceteris ac optimis muneribus illustrans, et devota mente succedue memoranda reliquid. In eiusdem vero urbis arcem quo Mello dicitur, ubi decenter beati corpus Benedicti humatum est, isdem Gisulfus armipotens dux cum conscendisset, tum divino tactus amore, beato patri Benedicto cuncta in circuitu montana et planiora conferens, et fixis donariis posteris habenda imperpetuum concessit. Sed propter hostium irruptionem marchas tantum ad incolarum tutamina dimisit; caeterum ob laborum suffragia exercendum vicinis precepit, tam in seminibus quam messium tempora monachis oboedituros.

22. Libet a breviter, ut ex maiorum dictis reppertum est, med ixisse sufficiat; nunc vero cursim iterandum est huius nostrae cronice succinctio, ut lector facile agnoscere queat, quae tempora vel quis princeps huius patriae extitit vel pastor loci istius quo deguit, et ex brevi memorabilique calculo langa qui velit extendat pagina, et narrator existat dolorum tempora.

Incipit cronica Langobardorum seu monachorum de monasterio sanctissimi Benedicti.

23. Apostolici viri.

Petrus apostolus sedit in Antiochiae cathedra episcopali annos 5. Hic Petrus ingressus in urbe Roma, sedit in cathedra episcopali ann. 25.

Linus sedit ann. 15, mens. 4, dies 11.

Cletus sedit ann. 12, mens. 1, dies 11.

Clemens sedit ann. 9, mens. 2, dies 10.

Anaclietus sedit ann. 12, mens. 10, d. 12.

Eugaristus sedit ann. 13, mens. 6, d. 2.

Alexander sedit ann. 10, mens. 7, d. 2.

Xistus ann. 10, mens. 3, d. 21.

Telesforus sedit ann. 11, mens. 3, d. 21.

Eleuterius sedit ann. 11, mens. 3, d. 21.

Iginus sedit ann. 8, mens. 3, d. 8.

Pius sedit ann. 19, mens. 4, d. 3.

Anicetus sedit ann. 8, mens. 3, dies 3.

Soter sedit ann. 9, mens. 3.

Eleutherius sedit ann. 15, mens. 6, d. 5.

Victor sedit ann. 10, mens. 2, d. 10.

Zefirus sedit ann. 17, mens. 9, d. 10.

Calistus sedit ann. 5, mens. 2, d. 10.

Urbanus sedit ann. 13, mens. 11, d. 12.

Pontianus sedit ann. 5, mens. 2.

Antherus sedit ann. 12, mens. 1, d. 15.

Favianus sedit ann. 14, mens. 11, d. 11.

Cornelius sedit ann. 2, mens. 2, d. 3.

Lucius sedit ann. 3, mens. 3, d. 3.

Stefanus sedit ann. 7, mens. 5, d. 2.

Xistus sedit ann. 1, mens. 10, dies 33.

Dionisius sedit ann. 6, mens. 2, d. 4.

Felix sedit ann. 4, mens. 3, d. 25.

Euthicianus ann. 1, mens. 1, d. 1.

Gaius ann. 11, mens. 4, d. 19.

Marcellinus sedit ann. 9, mens. 4, d. 16.

Marcellus sedit ann. 5, mens. 7, d. 21.

Eusevius sedit ann. 7, mens. 1, d. 3.

Miltiades sedit ann. 4, mens. 7, d. 7.

Silvester sedit ann. 26, mens. 10, d. 11.

Marcus sedit ann. 2, mens. 8, d. 20.

Iulius ann. 20, mens. 2, d. 6.

Liberius sedit ann. 6, mens. 3, d. 4.

Felix sedit ann. 1, mens. 3, d. 2.

Damasus sedit ann. 18, mens. 3, d. 11.

Syricius ann. 15, mens. 11, d. 15. Anastasius ann. 3, d. 10.

Innocentius ann. 15, mens. 2, d. 20.

Zosimus ann. 1, mens. 3, d. 12.

Bonifatius sedit ann 3, mens. 8, d. 7.

Celestinus ann. 8, mens. 10, d. 17.

Xistus ann. 8, d. 19.

Leo ann. 21, mens. 1, d. 13.

Hilarius ann. 6, mens. 3, d. 10.

Simplicius ann. 15, mens. 1, d. 7.

Felix ann. 8, mens. 1, d. 17.

Gelasius ann. 3, mens. 8, d. 18.

Anastasius sedit ann. 1, mens. 1, d. 24.

Simmachus ann. 15, mens. 7, d. 28.

Hormisda ann. 9, d. 17.

Iohannes sedit ann. 2, mens. 9, d. 17.

Felix ann. 4, mens. 2 d. 13.

Bonifacius ann. 2, d. 26. [Huius tempore beatus Benedictus claruit].

Iohannes sedit ann. 2, mens. 4, d. 6.

Agapitus sedit mens. 11, d. l8.

Silvester sedit ann. 2, mens. 5, d. 11.

Vigilius ann. 17, mens. 6, d. 26.

Pelagius sedit ann. 11, mens. 10, d. 23.

lohannes sedit ann. 16, mens. 11, d. 26.

Benedictus ann. 4, mens. 1, d. 24.

Pelagius ann. 10, mens. 1, d. 10.

Gregorius ann. 13, mens. 6, d. 10.

Savinianus ann. 1, mens. 5, d. 19 (24?).

Bonifatius mens. 8, d. 22.

Bonifatius ann. 6, mens. 8, d. 13.

Deusdedit ann. 3, d. 23.

Bonifacius ann. 5, mens. 10.

Honorius sedit ann. 7, mens. 11, d. 17 (?).

Severinus mens. 2, d. 4.

Iohannes ann. 1, mens. 9, d. 18.

Theodorus ann. 6, mens. 5, d. 18 (?).

Martinus ann. 6, mens. 1, d. 20 (?).

Eugenius ann. 2, mens. 9, d. 24.

Vitalianus ann. 14, mens. 6.

Adeodatus ann. 4, mens. 2, d. 5.

Donus sedit ann. 1, mens. 5, d. 10.

Agatho ann. 2, mens. 6, d. 4.

Leo mens. 10, d. 17.

Benedictus mens. 10, d. 12.

Iohannes ann. 1, mens. 1, d. 9.

Conon mens. 11.

Sergius ann. 13, mens. 8, d. 23.

Iohannes ann. 3, mens. 2, d. 12. [Tempore istius fuit Gisulf dux Beneventi].

Iohannes ann. 9, mens. 7, d. 17.

Sisinnius d. 20.

Constantinus ann. 7, d. 15.

Gregorius ann. 15, mens. 9, d. 22.

Gregorius ann. 10, mens. 8, d. 24.

Zacharias ann. 10, mens. 3, d. 15. Iste restauravit monasterium sancti Benedicti.

Stefanus sedit ann. 5, d. 29.

Paulus ann. 10, mens…

Stefanus ann. 3, mens. 5, d. 27 (?).

Adrianus ann. 24, mens. 3, d. 27.

Leo ann. 20, mens. 10, d. 13.

Stefanus mens. 7.

Paschalis ann. 7, d. 16.

Eugenius ann. 3, mens. 7, d. 22.

Valentinus mens. 1, d. 10.

Gregorius ann. 16.

Sergius ann. 3. [Sub isto Sergio depraedaverunt Saraceni ecclesiam sancti Petri].

Leo ann. 8, mens. 3, d. 7. [Iste Leo fecit castellum Sancti Petri et renovabit ecclesiam sancte Marie et ecclesiam sanctorum quattuor Coronatorum].

Benedictus ann. 2, mens. 6, d. 11. Nicolaus ann. 9, mens. 6, d. 13. Adrianus ann. 5.

Iohannes ann. 10.

Marinus ann. 1, mens. 5.

Adrianus [Teanensis] ann. 1, mens. 4, d. 1. Iste Adrianus cecavit Georgium de Abentinum et Mariam superistanam nudam per totam Romam fusticavit.

Stefanus ann. 6, d. 8.

Formosus ann. 4, mens. 6, d. 2.

Bonifatius d. 15.

Stefanus ann. 1, mens. 2.

Romanus mens. 3.

Theodorus mens. 1, d. 15.

Iohannes ann. 2, d. 10.

Benedictus ann. 3 et mens. 10.

[Leo mens. 2.

Christophorus mens. 6].

Sergius [ann. 7, mens. (?)].

Anastasius [ann. 2, mens. (?)].

Lando [ann. 1 (?)], mens. (?).

Iohannes [archiepiscopus Rabennatis eclesie, invitatus a primatibus Romane urbis, contra instituta canonum agens, Romane eclesie invasor factus, prefuit in ea annos sedecim; quibus expletis, ab illis occulto Dei iudicio, tamen iusto, vivus depositus est].

[Leo papa sedit menses 10.
Stephanus papa sedit].

24. Imperatores Romani.

Augustus regnavit ann. 56.

Tiberius regn. ann. 23.

Gaius ann. 3, mens. 4.

Claudius ann. 13, mens. 8.

Nero ann. 13, mens. 7.

Galba mens. 7.

Otho mens. 3.

Vitellius mens. 8.

Vespasianus ann. 10.

Titus ann. 2, mens. 2, d. 20.

Domitianus ann. 15.

Nerva mens. 16, d. 10.

Traianus ann. 20.

Adrianus ann. 22.

Antoninus ann. 23.

Marcus ann. 18.

Lu[cius] ann. 9.

Commodus ann. 13.

Helius ann. 6.

Iovianus mens. 2.

Septimus ann. 10.

Antoninus ann. 7, mens. 6.

Macrinus ann. 1.

Antoninus ann. 14.

Alexander ann. 14.

Maximus ann. 3.
Pompianus mens. 3.

Philippus et Philippus ann. 17. [Isti primi omnium inperatorum christiani in Roma facti sunt.

Decius ann. 1, mens. 3].

Gallus et Volusianus ann. 13.

Valerianus et Galienus filius ann. 15.

[Postumus annis 10].

Claudius ann. 1.

Quintillus dies 18.

Aurelianus ann. 5, mens. 6.

Tacitus mens. 6.

Florianus ann. 20.

Probus ann. 6, mens. 6.

Carus ann. 1.
Carinus Numerius ann. 2. Diocletianus ann. 20.

Maximianus ann. 18.

Constans pauper ann. 9.

Severinus ann. 15.

Maximinus ann. 19.

Licinius ann. 17.

Maximus ann. 13.

Constantinus, filius Constantini, ann. 31.

Constantinus ann. 14.

Constantinus ann. 24.

Constans ann. 12.

Iulianus ann. 2.

Iovianus mens. 8.

Valentinianus ann. 13.

Valens cum Valentiniano, germano suo, ann. 13, m.

Gratianus [cum Valentiniano, fratre suo, ann. 6].

[Valentinus novus].

Theodosius [mag.] ann. 16.

[Arcadius cum fratre Honorio ann. 13.

Honorius ann. 15 cum Theodosio, nep. suo.

Theodosius minor, Arcadii filius, ann. 25].

Valentinianus ann. 28.

Marcianus ann. 6, mens. 5.

Avitus ann. 1, mens. 5.

Maurinus ann. 3.

Severus ann. 5.

Leo [mag. cum Leone parvo ann. 17].

Anthimus ann. 6.

Holibrius ann. 1.

Zeno ann. 17, mens. 2.

Anastasius ann. 27, mens. 4.

Iustinus [maior] ann. 29.

Iustin[ianus] ann. [39].

[Iustinus minor ann. 11].

Tiberius ann. 6, d. 2.

Mauricius ann. 20, d. 3.

Foca regn. ann. 7, mens. 10.

Heraclius ann. [31].

Heracleonas ann. 2.

[Constans, qui mortuus est in Occidente, ann. 7].

Constantinus, filius Heraclii, mens. 6.

Constantinus, filius Constantini, ann. 28.

Constantinus, filius Constantini superioris regis, ann. 17.

Iustinianus minor, filius Constantini, ann. 10.

Leo ann. 3.

Tiberius [qui et Absimarus ann. 7].

Iustinianus secundo cum Tiberio filio ann. 6.

Philippicus [qui et Bardanius ann. 2].

Anastasius [qui et Anthemius ann. 3].

Theodosius ann. 1.

Leo[n Ysabrus ann. 24.

Constantinus persecutor ann. 35.

Leon qui et Chazaris ann. 5. Iste Leo imperabat Romanis, quando Carolus rex Beneventum venit. Cuius tempore Grimoaldus princeps erat Beneventi.

Constantinus cum Irini, matre sua, ann. 10.

Constantinus solus ann. 7. Sub isto ceperunt Franci dominare Romanos.

Irini sola, mater Constantini, ann. 5.

Niciforus ann. 9.

Stauracius cum filio suo mens. 2.

Michahel Coropalatis ann. 2.

Leon ann. 7, et occisus est in ecclesia.

Iste destruxit sanctas imagines et eiecit Niciforum patriarcha.

Michahel alter ann. 9. Sarraceni Cretam et Siciliam ingressi sunt.

Ab inicio mundi usque in hoc tempore ann. sex milia trecenti 24.

Theofilus, filius eius, ann. 12. Michahel Porphyrogenitus cum matre sua ann. 14.

Michahel regn. ann. 12.

Basilius paracimomenus solus ann. 11. Cum Leone et Alexandro, filios suos, ann. 9.

Leo et Alexander cum supradictis 9 ann. regnaverunt ann. 35.

Constantinus, filius supradicti Leonis].

25. Reges Langobardorum.

Alboin regn. ann. 3, mens. 6.

Cleb regn. ann. 5.

Auctari crinitus regn. ann. 8.

Agilulfus regn. ann. 25.

Adepaldus crinitus regn. ann. 10. Iste primus calciavit osam Particam.

Arioaldus regn. ann. 12.

Rottari regn. ann. 16, mens. 6.

Rodoaldus regn. mens. 4, d. 6.

Aripert regn. ann. 9.

Grimoald regn. ann. 9.

Bertarit regn. ann. 17.

Cunipert regn. ann. 10.

Liutpert regn. ann. 2, mens. 10.

Aripert alter regn. Ann. 12 (?)

Ansprant regn. mens. 3, d. 5.

Liutprand regn. ann. 30.

Hilprand regn. Mens. 8.

[Rachis rex Langobardorum, dimisso regno, ad beati Benedicti limina cum sua uxore Tasia et Rottruda filia, uterque monachico abitu induti. Iste hic in Casino, illa in Blombarolia vita finierunt. Et istius temporibus Carolus magnus regno dimisso et monachus factus hic habitabit et postea in Francia legatus pro rei publice a papa missus, ibi vitam finivit; sed a fratre Pipino rege corpus eius in locello aureo misso atque in Monte Casino directo, ibi quiescit].

Aistolfus regn. ann. 5, mens. 6. Iste possedit Romam et appraehendit Ravenam.
Desiderius regn. ann. 18, mens. 2, dieb. 10. Capta est Papia civitas mense Iunio die Martis. In isto complentur reges 20.

A Zottone primo duce Beneventi usque ad quintum decimum annum Siconis sunt anni 272 temporibus Tiberii imperatoris, qui imperavit ann. 6.

Gisulfus prior dux Beneventi devastavit Campaniam, qui prefuit Samnitibus ann. 17. Ab isto Gisulfus usque ad alium Gisolfum iuniorem sunt ann. 53.

A Gisolfo iuniore usque ad quintum decimum annum Siconis sunt anni 84.

A beato Benedicto usque ad Gregorium papam sunt anni 78.

A Gregorio papa usque ad quintum decimus annum Siconis sunt anni 206.

Temporibus Iustini imperatoris maioris et Iustiniani fuit sanctus Benedictus sub Iohanne papa. Eodem tempore Theodericus rex in Italia praefuit.

26. Duces Beneventi

Zotto sedit ann. 20.

Arichis sedit ann. 1, mens. 5. Iste dimicavit cum Sclavis ad Aufidum, et interfecerunt illum per ingenium.
Radoaldus sedit ann. 5.

Grimoaldus sedit ann. 25.

Romoald, [filius eius], sedit ann. 16. Temporibus istius venit Constans inperator super Beneventum et obsedit eam.

[Grimoaldus, filius eius, sedit annos 3.

Gisulfus maior, frater istius Grimoald, sedit ann. 17.

Romoaldus, flius istius Gisulfi, sedit annis 26.

Gisulfus puerulus, filius istius Romoaldi, dux factus, deportatus est Papiam a Lioprando rege.

Gregorius, nepos Lioprandi, sedit ann. 3.

Godescalcus ann. 3.

Gisulfus supradictus puerulus revocatus in Benevento, dux ibi extitit].

Arechis sedit ann. 29, mens. 6. Iste primus appellatus est princeps, et fecit duo palatia, unum in Benevento et alium in Salerno, et Sanctam Sofiam edificavit in Benevento.

Grimoaldus, filius eius, sedit annis [20. Huius temporibus venit Carolus rex Beneventi provinciam].

Alter Grimoaldus sedit ann. 11, mens. 1, d. 10.

Sico sedit ann. 16, mens. 2:
Sicardus, filius eius, sedit ann. 6, mens. 10, [indict. 2].

Radelchis sedit ann. 14. Huius temporibus divisum est principatum Beneventanum inter Siconolfum et ipsum.

Radelgarius, filius eius, sedit ann. 9, mens. 3.

Adelchis, frater eius, sedit ann. 24, mens. 5.

Gaideris, filius supradicti Radelgarii, sedit ann. 2, mens. 6, d. 19.

Radelchis, filius supradicti Adelchis, sedit ann. 3, mens. 8, diebus 21.

Aio, frater eiusdem Radelchis, sedit ann. 6.

Ursus, filius predicti Aionis, puer decennis, sedit anno 1.

Cuius tempore Sybbaticius stratigos cum valida manu Grecorum venit Beneventum tertio ldus Iulii, obseditque eam usque quintum decimum Kalend. Novembriarum diem; quos benigne paciscens, in eam ipse ingressus est eodem die; completis trecentis triginta annis et aliquot mensibus a Zottone primo duce Beneventi, quibus Langobardi primatum tenuere Beneventanae provinciae.

Tribus denique annis novemque mensibus et diebus biginti dominatio Grecorun tenuit Beneventum Samniique provinciam.

Postea vero [Liudo marchio], ann. 1 et mensibus octo expletis, postquam Greci Benevento fuerant expulsi, in eadem ingressa est pridie Kalend. Aprilis [14 indict.] et [postea imperatrix, mulier supradicti marchionis] nominatum Radelchis, fratrem suum, Beneventano principatui restituit, qui fere duodecim annis ab eo fuerat expulsus; et postea sedit annos 2 et [medium]; ind. erat 15.

Domnus Atenolfus sedit annos 2, mens…, indict. 13.

Domnus Landolfus et domnus Atenolfus, frater eius, filii supradicti Atenolfi, sedit annis 10.
[Arechis sedit ann. 29, mens. 6. Iste primus appellatus est princeps, et fecit duo palatia, unum in Benevento et alium in Salerno. Et, ut refert Archempertus grammaticus in historia quam de Langobardorum gente composuit, quia iste iam supradictus Arechis infra moenia Beneventi templum Domino opulentissimum ac decentissimum condidit quod Greco vocabulo AGHAN CUlFHAN, id est sanctam sapientiam, nominavit; ditatumque amplissimis prediis et variis opibus, sanctimonialium cenobium statuens, idque sub iure beati Benedicti tradidit in perpetuum permanendum. Pari etiam modo in territorio Alifano predictus Deo amabilis vir ecclesiam in honore domini Salvatoris construxit, puellare coenobium instituit atque dicioni sanctissimi Vincentii martyris subdidit.

[Primo anno principatus Grimoaldi, qui post Arechis principem extitit princeps, venit Carolus rex Beneventum. Et a tempore eiusdem Carolis usque ad tertium decimum annum principatus domni Landolfi principis sunt anni 142, temporibus Adriani papae, qui fuit successor Stefani papae quinti (?)].