Fonti
Antologia delle fonti altomedievali
a cura di Stefano Gasparri
e Fiorella Simoni
con la collaborazione di Luigi Andrea Berto
© 2000 – Stefano
Gasparri per “Reti Medievali”
3. L’universalità dell’Impero (A) Agobardo di Lione, Lettere, EE
5/1, n. 3, cc. 2-4.
La dottrina teocratica dei Carolingi trovò il suo più meditato
e maturo sviluppo nella generazione di Ludovico il Pio ad opera dei grandi
vescovi come Agobardo di Lione (769-840) o Giona d’Orléans
(ante 780-842/3), che nelle idee teocratiche erano stati allevati e che
giunsero a fissarle in un corpus dottrinale ispirando contemporaneamente
i programmi di governo di Ludovico. Nella concezione episcopale della
teocrazia regia, che assumeva Chiesa e regno come un insieme inscindibile,
acquistavano una rilevanza fondamentale i concetti di universalità
e di unità politica e legislativa, come emerge dalla lettera-trattato
inviata da Agobardo a Ludovico il Pio nell’817, l’anno della
Ordinatio imperii.
(A) Annuntiataque est
ab eis omni creaturae, id est cunctis nationibus mundi, una fides indita
per Deum, una spes diffusa per Spiritum sanctum in cordibus credentium,
una caritas nata in omnibus, una voluntas, accensum unum desiderium,
tradita una oratio, ut omnes omnino ex diversis gentibus, diversis conditionibus,
diversus sexus, nobilitate, honestate, diversa servitute, simul dicant
uni Deo et patri omnium: “Pater noster qui es in caelis, sanctificetur
nomen tuum.” […]
Et quam decenter, quoniam omnes fratrres effecti, unum patrem Deum invocant,
servus et dominus, pauper et dives indoctus et eruditus, infirmus et
fortis; humilis operator et sublimis imperator. Iam nemo aliud dedignatur,
nemo sub alio se despicit; nemo super alium extollitur. Quoniam unus
panis, unum corpus Christi, immo unus Christus secundum apostolum sumus;
expoliantes nos veterem hominem cum actibus eius et induentes novum
eum, qui renovatur in agnitionem secundum imaginem eius qui creavit
eum; ubi non est gentilis et Iudeus, circumcisio et preputium, barbarus
et Scitha, Aquitanus et Langobardus, Burgundio et Alamannus, servus
et liber, sed omnia et in omnibus Christus. […]
Si ergo Dominus propterea passus est, ut in sanguine suo faceret prope eos, qui longe
erant […] cupio per pietatem vestram nosse, si non huic tante divine operationis unitati
aliquid obsistat tanta diversitas legum, quanta non solum in singulis regionibus aut
civitatibus, sed etiam in multis domibus habetur. Nam plerumque contingit ut simul eant
aut sedeant quinque homines, et nullus eorum communem legem cum altero habeat exterius in
rebus transitoriis.
Agobardo di Lione, Lettere, EE 5/1, n. 3, cc. 2-4.
Traduzione in
italiano
|