Logo di Reti Medievali 

Didattica

spaceleftMappaCalendarioDidatticaE-BookMemoriaOpen ArchiveRepertorioRivistaspaceright

Didattica > Fonti > Antologia delle fonti altomedievali > V > 3

Fonti

Antologia delle fonti altomedievali

a cura di Stefano Gasparri
e Fiorella Simoni
con la collaborazione di Luigi Andrea Berto

© 2000 – Stefano Gasparri per “Reti Medievali”


V
I regni romano-germanici / 2
L’Italia longobarda

3. L’età di Agilulfo e Teodolinda
(A) Paolo Diacono, Storia dei Longobardi, FV, IV, 1-6.

Il periodo di governo di Agilulfo e Teodolinda rappresenta una fase di grande apertura verso i Romani, che assursero anche al rango di alti collaboratori del sovrano. Ci furono progressi verso la conversione al cattolicesimo dei Longobardi, ufficialmente ariani, (in realtà erano in buona parte pagani), anche se la questione era complicata dall’esistenza, nell’Italia del nord, dell’eresia dei Tre capitoli – uno strascico provinciale del grande conflitto tra nestoriani e monofisiti intorno alla natura di Cristo – alla quale aderì la stessa Teodolinda. Apertura comunque non significava sempre pace: numerose e importanti infatti furono le guerre condotte da Agilulfo, e dura la sua opera di ristabilimento dell’ordine interno al regno contro le molte defezioni di duchi, per lo più dovute all’oro bizantino. Le stesse condizioni ambientali (clima, malattie), inoltre, rimanevano poco favorevoli alla ripresa della vita civile.


(A) Confirmata igitur Agilulf, qui et Ago dictus est, regia dignitate, causa eorum qui ex castellis Tridentinis captivi a Francis ducti fuerant, Agnellum episcopum Tridentinum in Franciam misit. Qui exinde rediens, secum aliquantos captivos, quos Brunihilde regina Francorum ex proprio pretto redimerat, revocavit. Euin quoque dux Tridentorum ad optinendam pacem ad Gallias perrexit; qua impetrata, regressus est.

Hoc anno fuit siccitas nimium gravis a mense Ianuario usque ad mensem Septembrium; et facta est magna penuria famis. Venit quoque et magna locustarum magnitudo in territorium Tridentinum, quae maiores erant quam ceterae locustae; et mirum dictum, herbas paludesque depastae sunt, segetes vero agrorum exigue contigerunt. Sequenti quoque anno pari nihilominus modo adventarunt.

His diebus Agilulf rex occidit Mimulfum ducem de insula Sancti Iuliani, eo quod se superiori tempore Francorum ducibus tradidisset. Gaidulfus vero Pergamensis dux in civitate sua Bergamo rebellans, contra regem se communivit; Sed datis obsidibus pacem cum rege fecit. Rursum se Gaidulfus in insula Comacina seclausit. Agilulf vero rex in eandem Comacinam insulam ingressus, homines Gaidulfi exinde expulit et thesaurum, quem ibidem a Romanis positum invenerat, Ticinum transtulit. Gaidulfus vero iterato Bergamum confugiens, ibique ab Agilulfo rege obtemptus, rursus in gratia receptus est. Rebellavit quoque dux Ulfari contra regem Agonem aput Tarvisium et obsessus captusque est ab eo.

Hoc anno fuit pestis inguinaria iterum aput Ravennam, Gradus et Histriam nimium gravis, sicut et prius ante triginta annos extiterat. Hoc etiam tempore Agilulfus rex cum Avaris pacem fecit. […]

His diebus sapientissimus ac beatissimus Gregorius papa Romanae urbis, postquam alia multa ad utilitatem sanctae ecclesiae scripserat, etiam libros quattuor de vita Sanctorum conposuit; quem codicem dialogum, id est duorum locutionem, quia eum conloquens cum suo diacono Petro ediderat, appellavit. Hos igitur libros praefatus papa Theudelindae reginae direxit, quam sciebat utique et Christi fidei deditam et in bonis actibus esse praecipuam.

Per hanc quoque reginam multum utilitatis Dei ecclesia consecuta est. Nam pene omnes ecclesiarum substantias Langobardi, cum adhuc gentilitatis errore tenerentur, invaserunt. Sed huius salubri supplicatione rex permotus, et catholicam fidem tenuit, et multas possessiones ecclesiae Christi largitus est atque episcopos, qui in depressione et abiectione erant, ad dignitatis solitae honorem reduxit.

Paolo Diacono, Storia dei Longobardi, IV, 1-6.

Traduzione in italiano

© 2000
Reti Medievali
UpUltimo aggiornamento: 01/09/05