Fonti
Antologia delle fonti altomedievali
a cura di Stefano Gasparri
e Fiorella Simoni
con la collaborazione di Luigi Andrea Berto
© 2000 – Stefano
Gasparri per “Reti Medievali”
4. L’Irlanda cristiana (A) Patrizio, Confessione,
41-43. (B) Muirchù, Vita
di san Patrizio, 15-17.
Una delle tante incursioni di pirati irlandesi (Scoti) in Britannia
aveva portato alla cattura di un adolescente brettone di fede cristiana,
Patrizio. Una volta libero, questi in seguito scelse di tornare in Irlanda
a predicare il cristianesimo, con una iniziativa missionaria (avvenuta
non sappiamo se a partire dall’anno 432 o 459/60) che tradizionalmente
segna l’acquisizione dell’Irlanda alla civiltà latino-cristiana.
Di Patrizio ci restano alcuni scritti, tra i quali una testimonianza
autobiografica, nota sotto il nome di Confessio, di cui riponiamo
un brano (A).
Divenuto ben presto protagonista di una tradizione leggendaria, Patrizio
fu oggetto di numerose biografie che gli attribuiscono un potere magico-sacrale
concorrenziale a quello dei druidi celtici, come ci narra la Vita
Patricii scritta nel VII secolo dall’irlandese Muirchù (B).
(A) Unde autem Hiberione qui
numquam notitiam Dei habuerunt nisi idola et immunda usque nunc semper
coluerunt quo modo nuper perfecta est pebs Domini et filii Dei nuncupantur,
filli Scottorum et filiae regulorum monachi et virgines Christi videntur?
Et etiam una benedicta Scotta genetiva nobilis pulcherrima adulta erat,
quam ego baptizavi; et post paucos dies una causa venit ad nos, insinnuavit
nobis responsum accepisse a nuntio Dei et monuit eam ut esset virgo
Christi et ipsa Deo proximaret: Deo gratias sexta ab hac die optime
et avidissi me arripuit illud quod etiam omnes virgines Dei ita hoc
faciunt – non sponte patrum earum, sed et persecutiones patiuntur et
improperia falsa a parentibus suis et nihilominus plus augetur numerus
(et de genere nostro qui ibi nati sunt nescimus numerum eorum) praeter
viduas et continentes. Sed ex illis maxime laborant quae servitio detinentur:
usque ad terrores et minas assidue perferunt; sed Dominnus gratiam dedit
multis ex ancillis suis, nam etsi vetantur tamen fortiter imitantur.
Unde autem etsi voluero amittere illas et ut pergens in Brittanniis
– et libentissime paratus eram quasi ad patriam et parentes; non id
solum sed etiam usque ad Gallias visitare fratres et ut viderem faciem
sanctorum Domini mei: scit Deus quod ego valde optabam, sed alligatus
Spiritu, qui mihi protestatur si hoc fecero, ut futurum
rerum me esse designat et timeo perdere laborem quem inchoavi, et non
ego sed Christus Dominus qui me imperavit ut venirem esse cum illis
residuum aetatis meae, si Dominus voluerit et custodierit me ab omni
via mala, ut non peccem coram illo.
Patrizio, Confessione, 41-43. Traduzione in italiano
(B) Contigit vero in illo anno
ut aliam idolatriae sollempnitatem, quam gentiles incantantionibus multis
et magicis inventionibus nonnullisque aliis idolatriae superstitionibus,
congregatis etiam regibus, satrapis, ducibus et optimatibus populi,
insuper et magis, incantantoribus, aruspicibus et omnis artis omnisque
doni inventoribus doctoribusve vocatis ad Loigaireum velut quondam Nabucodonossor
regem in Temoria istorum Babylonie exercere consuerant, eadem nocte
qua sanctus Patricius pasca illi illam adorarent exercerentque festivitatem
gentilem. Erat quoque quidam mos apud illos per edictum omnibus intimatus
ut quicumque in cunctis regionibus sive procul sive iuxta in illa nocte
incendisset ignem antequam in domu regia, id est palatio Temoriae, succenderetur
periret anima eius de populo suo. Sanctus ergo Patricius sanctum pasca
celebrans incendit divinum ignem valde lucidum et benedictum, qui in
nocte reffulgens a cunctis pene per planitiem campi habitantibus vissus
est. Accidit ergo ut a Temoria videretur vissoque eo conspexerunt omnes
et mirati sunt; convocatisque senioribus et maioribus natu regi dixit
eis rex: “Qui est qui hoc nefas ausus est facere in regno meo?
Pereat ille morte”. Et respondentibus omnibus nescisse illum qui
hoc fecerit magi responderunt: “Rex, in aeternum vive! hic ignis
quem videmus quique in hac nocte accensus est antequam succedendertur
in domu tua nisi extinctus fuerit in nocte hac qua accensus est, numquam
extinguetur in aeternum, insuper et omnes ignes nostrae consuitudinis
supergradietur, et ille qui incendit et regnum superveniens a quo incensus
nocte in hac superabit nos omnes et te et omnes homines regni tui seducet,
et cadent ei omnia regna et ipsum inplebit omnia et regnabit in saecula
saeculorum”.
Hic ergo auditis turbatus est rex Loiguire valde ut ollim Erodis et
omnis civitas Temoria cum eo et respondens dixit: “Non sic erit,
sed nunc nos ibimus ut videamus exitum rei, et retinebimus et occidemus
facientes tantum nefas in nostrum regnum”. Iunctis ergo ter novem
curribus secundum deorum traditionem et assumptis his duobus magis ad
conflictionem prae omnibus optimis, id est Lucetmael et Lochru, in fine
noctis illius perrexit Loiguire de Temoria ad ferti virorum Feec, hominum
et equorum faies secundum congruum illis sensum ad levam vertentes.
Euntibus autem illis dixerunt magi regi: “Rex, nec tu ibis ad
locum in quo ignis est, ne forte tu postea adoraveris illum qui incendit,
sed eris foris iuxta et vocabitur ad te ille ut te adoraverit et tu
ipse dominatus fueris, et sermocinabimur ad invicem nos et ille in conspectu
tuo, rex, et probatis nos sic”, et respondens rex ait: “Bonum
consilium invenistis. Sic faciam ut locuti fuistis”. Et pervenierunt
ad praefinitum locum, discendentibusque illis de curribus suis et equis
non intraverunt in circuitum loci incensi, sed sederunt iuxta.
Et vocatus est sanctus Patricius ad regem extra locum incensi dixeruntque
magi ad suos: “Nec surgemus nos in adventu istius, nam quicumque
surrexerit ad adventum istius credet ei postea et adorabit eum”.
Surgens denique sanctus Patricius et videns multos currus et equos eorum
huncque psalmistae versiculum non incongrue in labiis et in corde decantans,
“Hii in curribus et hii in equis, nos autem in nomine Dei nostri
ambulabimus” venit ad illos. Illi non surrexerunt in adventu eius,
sed unus tantum a Domino adiutus qui noluit oboedire dictis magorum,
hoc est Ercc filius Dego, cuius nunc reliquiae adorantur in illa civitate
quae vocatur Slane, surrexit et benedixit eum Patricius et credidit
Deo aeterno. Incipientibusque illis sermocinari ad invicem alter magus
nomine Lochru procax erat in conspectu sancti, audiens detrachere fidei
catholicae tumulentis verbis. Hunc autem intuens turvo oculo talia promentem
sanctus Patricius ut quondam Petrus de Simone cum quadam potentia et
magno clamor confidenter ad Dominum dixit: “Domine, qui omnia
potes et in tua potestate constitunt, quique me missisti huc, hic impius
qui blasfemat nomen tuum elevetur nunc foras et cito moriatur”.
Et his dictis elivatus est in aethera magus et iterum dimissus desuper
verso ad lapidem cerebro comminutus et mortuus fuerat coram eis, et
timuerunt gentiles.
Muirchù, Vita di san Patrizio, 15-17. Traduzione in italiano
|
Ultimo
aggiornamento: 01/09/05
