Logo di Reti Medievali 

Didattica

spaceleftMappaCalendarioDidatticaE-BookMemoriaOpen ArchiveRepertorioRivistaspaceright

Didattica > Fonti > Antologia delle fonti altomedievali > IV > 8

Fonti

Antologia delle fonti altomedievali

a cura di Stefano Gasparri
e Fiorella Simoni
con la collaborazione di Luigi Andrea Berto

© 2000 – Stefano Gasparri per “Reti Medievali”


IV
I regni romano-germanici / 1
Verso l’egemonia franca

8. Il nuovo popolo eletto
(A) Clausola per l’unzione di Pipino, SS 15/1, p. 1.
(B) Legge Salica, prologo lungo, LNG 4/1.
(C) Eginardo, Vita di Carlo, SRG, 1-3.

L’ambasciata degli inviati di Pipino, Fulrado abate di Saint-Denis e Burcardo vescovo di Wùrzburg, a papa Zaccaria “a proposito dei re che regnano in Francia senza esercitare il potere” ebbe l’esito desiderato. Ottenuto l’assenso pontificio, l’antica stirpe merovingia fu spodestata. Childerico III finì in monastero (C), e Pipino fu prima proclamato re a Soissons dai grandi, e poi ricevette – per rafforzare il suo potere con una nuova sacralità – l’unzione dai vescovi e forse dallo stesso Bonifacio (751): la cerimonia fu replicata tre anni dopo (A) ad opera dello stesso papa Stefano II, che era in Francia per chiedere aiuto contro i Longobardi. L’ironia di Eginardo, il biografo di Carlo Magno, nel descrivere il rozzo aspetto dell’ultimo re merovingio, dà la misura del tempo passato: quello di Childerico non è l’aspetto di un contadino, bensì quello del sacerdote di un’antica religione pagana.

Ma tutto ciò è dimenticato: ora i Franchi sono il nuovo popolo eletto (B), e ad essi – con l’appoggio della Chiesa franca, dei missionari anglosassoni e della Chiesa di Roma – si apre la strada verso il predominio in Occidente.


(A) Nam ipse praedictus domnus florentissimus Pippinus rex pius per auctoritatem et imperium sanctae recordationis domni Zachariae papae et unctionem sancti chrismatis per manus beatorum sacerdotum Galliarum et electionem omnium Franchorum tribus annis antea in regni solio sublimatus est. Postea per manus eiusdemque Stephani pontificis die uno in beatorum praedictorum martirum Dionisii, Rustici et Eleutherii aecclesia, ubi et venerabilis vir Folradus archipresbiter et abbas esse cognoscitur, in regem et patricium una cum predictis filiis Carolo et Carlomanno in nomine sanctae Trinitatis unctus et benedictus est. In ipsa namque beatorum martyrum aecclesia uno eodemque die nobilissimam atque devotissimam et sanctis martiribus devotissime adhaerentem Berteradam, iam dicti florentissimi regis coniugem, praedictus venerabilis pontifex regalibus indutam cicladibus gratia septiformis Spiritus benedixit simulque Francorum principes benedictione sancti Spiritus gratia confirmavit et tali omnes interdictu et excommunicationis lege constrinxit; ut numquam de alterius lumbis regem in aevo presumant eligere, sed ex ipsorum, quos et divina pietas exaltare dignata est et sanctorum apostolorum intercessionibus per manus vicarii ipsorum beatissimi pontificis confirmare et consecrare disposuit. Haec ideo caritati vestrae breviter in novissima paginula libelli inseruimus huius, ut per succedentium temporum et vulgi relatione propago in aevo valeat cognoscere posterorum.

Clausola per l’unzione di Pipino, SS 15/1, p. 1.

Traduzione in italiano


(B) Gens Francorum iclita, auctorem Deo condita, fortis in arma, firma pace fetera, profunda in consilio, corporea nobilis, incolumna candore, forma egregia, audax, velx et aspera, [nuper] ad catholicam fidem conversa, emunis ab haeresa; dum adhuc [ritu] teneretur barbaro ispirante Deo, inquerens scienciae clavem, iuxta morem suorum qualitatem desiderans iusticiam, costodiens pietatem […]. Vivat qui Francus diligit, Christus eorum regnum costodiat rectores eorumdem lumen suae graciae repleat, exercitum protegat, fidem munimenta tribuat; paces gaudia et felicitatem tempora dominancium dominus Iesus Christus [propiciante] pietatem concedat. Haec est enim gens, que fortis dum esset robore valida. Romanorum iugum durissimum de suis cervicibus excusserunt pugnando, atque post agnicionem baptismi sanctorum martyrum corpora, quem Romani igne cremaverunt vel ferro truncaverunt vel besteis lacerando proiecerunt, Franci [reperta] super eos aurum et lapides preciosos ornaverunt.

Legge Salica, prologo lungo, LNG 4/1.

Traduzione in italiano


(C) Gens Meroingorum, de qua Franci reges sibi creare soliti erant, usque in Hildricum regem, qui iussu Stephani Romani pontificis depositus ac detonsus atque in monasterium trusus est, durasse putatur. Quae licet in illo finita possit videri, tamen iam dudum nullius vigoris erat, nec quicquam in se clarum praeter inane regis vocabulum praeferebat. Nam et opes et potentia regni penes palatii praefectos, qui maiores domus dicebantur, et ad quos summa imperii pertinebar, tenebantur. Neque regi aliud relinquebatur, quam ut regio tantum nomine contentus crine profuso, barba summissa, solio resideret ac speciem dominantis effingeret, legatos undecumque venientes audiret eisque abeuntibus responsa, quae erat edoctus vel etiam iussus, ex sua velut potestate redderet; cum praeter inutile regis nomen et precarium vitae stipendium, quod ei praefectus aulae prout videbatur exhibebat, nihil aliud proprii possideret quam unam et eam praeparvi reditus villam, in qua domum et ex qua famulos sibi necessaria ministrantes atque obsequium exhibentes paucae numerositatis habebat. Quocumque eundum erat, carpento ibat, quod bubus iunctis et bubulco rustico more agente trahebatur. Sic ad palatium, sic ad publicum populi sui conventum, qui annuatim ob regni utilitatem celebrabatur, ire, sic domum redire solebat. At regni administrationem et omnia quae vel domi vel foris agenda ac disponenda erant praefectus aulae procurabat.

Quo, officio tum, cum Hildricus deponebatur, Pippinus pater Karoli regis iam velut hereditario fungebatur. Nam pater eius Karolus, qui tyrannos per totam Franciam dominatum sibi vindicantes oppressit et Sarracenos Galliam occupare temptantes […] devicit. […]

Hunc cum Pippinus pater Karoli regis ab avo et patre sibi et fratri Karlomanno relictum, summa cum eo concordia divisum, aliquot annis velut sub rege memorato tenuisset, frater eius Karlomannus – incertum quibus de causis, tamen videtur, quod amore conversationis contemplativae succensus –, operosa temporalis regni administratione relicta […].

Pippinus autem per auctoritatem Romani pontificis ex praefecto rex constitutus, cum per annos XV aut eo amplius Francis solus imperaret, finito Aquitanico bello, quod contra Waifarium ducem Aquitaniae ab eo susceptum per continuos novem annos gerebatur, apud Parisios morbo aquae intercutis diem obiit, superstitibus liberis Karlo et Karlomanno, ad quos successio regni divino nutu pervenerat.

Eginardo, Vita di Carlo, SRG, 1-3.

Traduzione in italiano

© 2000
Reti Medievali
UpUltimo aggiornamento: 01/09/05