Didattica

Fonti

Antologia di cronache italiane altomedievali

a cura di Luigi Andrea Berto

Chronicon Salernitanum (161-170)

151-160

161. Sed [dum] cum talia patrata fuissent, Landolfus germanus iam dicti Atenolfi, qui et ipso illo in tempore Beneventanis preerat, iniit fedus cum Iohanne, qui et ipso illo in tempore preerat Neapolitanis, atque pari consensu cum omnibus suis subditis in unum sunt congregati, quatenus venirent et principatum Salernitanum totis viribus expugnarent, atque, si valerent, usque meniam civitatis properarent, putantes, ut minime princeps Gisulphus, qui erat adolescens, illis obviam irent. Set dum princeps Gisulphus talia comperisset, statim cum valido exercitu exiit obviam ei; et aut procul a Salernitana urbe locum ubi Cabeis dicitur, tentoria fingere iussit; abuitque in suffragium Mastalus, qui et ipse illo in tempore Amelfitanis preerat, cum suis hominibus. Set dum predicti Landolfus et Iohannes cum suis hominibus inivi properare maluissent, statim Salernitanis una cum Amelfitanis ab bellum sunt preparati. Cum namque cernerent Beneventanis Capuanisque necnon et Neapolitanis, Salernitanis Amelfitanisque totis viribus ad pugnam essent parati, terga dederunt, atque super eos in loco, in quo Gisulfus cum suis manebat, minime adierunt. Igitur cum ipse Landulfus et Iohannes conspicerent, quia sine effectu morarent, statim aliquantula predia incendere iusserunt, et callem quam reliquerant iterum repedarunt. Cumque in suis urbibus remeassent, ipso princeps Landulfus statim fedus firmissimum cum Gisulfo principe iniit, atque in unum sunt congregati, necnon parique consensu cum multitudo hostium Nolam venerunt, et ibidem tentoria figere iussit, et pene omnes predia Neapolitanorum depredare iusserunt; [et pene omnes] et diversis machinis Nolam silicet expugnarunt, eamque ceperunt et ad solum usque prostraverunt. Et ab invicem pacifico sunt sequestrati, suasque repedaverunt dinique fines.

162. Illo namque tempore Aquinensis castrum suo principi Landolfi se revellavit, et nequibat suis iuris per vim illud nimirum subdere. Quidam Capuanus, Adenolfus nomine, illis preerat, atque cum ipsis suo principi se revellaverat. Sed dum certo cercius Landulfus princeps talia comperisset, statim Salernum misit, quatenus Gisulfus princeps cum suo exercitu validissimo veniret atque eum omnimodis adiuvaret, ut predictum castrum suis iuris attriberet. Dum autem clementissimi principi Gisulfi [intantum] intimatum fuisset, ille ut erat audax, ilico suum exercitum congregari iussit, et protinus cum suis iter arripiunt, Capuamque properavit, deinde Aquinensium finibus venit, ipsumque castrum ilico expugnare cepit.

163. Landulfus de quo supra diximus princeps una cum suis omnimodis satagebat, quatenus ipsum castrum per vim iuris suis subdere; sed non a Deo ei fuerat nimirum concessum, quia diversis machinis eum iam expugnaverat, sed sine effectu permanserat. Sed dum utrumque populus omni nisu exinde decertaret, et illum castrum illesum perduraret, unus ex Salernitanis, Sikelmannus nomine, qui erat ex Acernio oppido ortus, strenuusque vir ad limpidandas ligna, dam ad unum ex circumstantibus est locutus: " Volueram veraciter agnoscere voluntatem domini mei principis, utrumne placet ei, ut istum castrum comprehendamus, an non? " At ille protinus ei respondit: " Veraciter scito, quia si illud capere potuissemus, magnum gaudium ipse dominus noster habuerat exinde. " Ille inquid: " Volueram, si dignus sum, ex ore eius talia auribus auriret. " At ille dixit: " Ego te illius diccioni presentabo. " Vocabatur autem ille, cum quo ipse Sikelmannus loquebatur, nomine Petrus, eratque clericus precipuusque medicus et ab ipso principe valde dilectus, quin eciam postmodum eum in hac sede Salernitana presul constituit; de quo, si vita comes fuerit, postmodum plenius disputavimus.

164. Cum vero principi Gisulfi ipse Sikelmannus presentatus fuisset, in hunc modum promsit talia dicta: " Mi princeps, velis, ut capiamus hunc castellum? " At princeps: " Proinde huc veni, quatenus eum videlicet capiamus. " Et statim exinde exiit, et machina quam nos petraria nuncupamus, mire magnitudinis construcxit, moxque ipsum castellum Salernitani totis viribus ominique conamine expugnare ceperunt, atque murus illius castelli fortiter confringebant. Dum talia Adenolfus et qui cum eo erant conspicerent, atque aliquantos ex eis mortui essent, ilico veniam ab ipso piissimo principe [veniam] poposcebant. Ipse preclarissimus princeps annuit eorum preces, atque princeps Landulfus exinde arcius exoravit, quatenus veniam illorum tribueret. Ille vero voluntati eius assensum dedit noxamque illo condonabat; quapropter Adenolfus cum suaque uxore suosque liberos et cum suis famulis Gaietam inlesum permittit ire. Et sic cum magno tripudio Capuam catervatim venerunt, donaque plurima magni principi Gisulfi Landolfus princeps dedit, suaque arva cum suis obanter rediit.

165. In ipsius temporibus inventum est sacratissimum corpus beati Mathei apostoli in Lucanie finibus, atque cum debito honore per iussionem iam fati Gisulfi principi Salernum deducitur. Sed quod miracula et signa et quomodo fuit repertus, omnimodis nunc omictimus pandere; postmodum Deo tuente fidelibus innotescimus atque huic ystorie annexere facimus.

166. Dum ipso Landulfus prefuisset Samnitis annos…, ab hac luce subtractus est; Beneventanorum principatum eius filii Pandolfum et Landulfum bifarie regebant. Eo tempore sancte Romane sedis preerat papa Iohannes, filius cuidam Alberici patricii. Dum esset adolescens atque huiusmodi viciis detitus, undique hostium congregare iussit in unum, et non tantum Romanum exercitum, sed eciam Tusci Spolitinique in suum suffragiium conduxit, populusque multum nimis, et cum magna virtute Capuam properabat. Ilico princeps Pandulfus consanguineos suos Salernum misit, quatenus eminentissimum principem Gisulfum enixius obsecrarent, ut in eius adiutorium sine dilacione veniret. Ille vero ut talia audiens, protinus cum magna audacia magnoque apparatu cum omnibus suis illuc properavit.

Sed dum Romani Spolitinique necnon et Tusci adventum Gisulfi principis comperissent, magno metu perculsi, repente suas repedant fines.

167. Dum autem famam eiusdemque principis Gisulfi undique pervolaret, atque per diversas civitates eius gloriam nimirum fragaret, legacionem illi pape Iohanni misit quatenus in unum se nimirum coniungerent. Quapropter ipse princeps minime est moratus, atque cum grandi apparatu per marinum iter Terracinam est profectus; moxque iam dictus papa cum non paucis Romanis ad eum venerunt. Sed cum facies principis eiusque apparatu nobiliumque multorum gloriamque illius cernerent, mirati sunt valde, adicientes: " Plus nunc plane vidimus que nuper audivimus. " Et inter se alternatim fedus inierunt, atque ab invicem sunt segregati. Quid multa referam? Regnum Grecorum, Agarenorum, Francorum Saxonumque et nimirum obediebant, atque suoque principatu inlesum videlicet obtinebat, et omnis populus sub sua dicione positus gaudebant nimirum et exultabant, et non erant plane qui exterrerent eos.

168. Per idem tempus pestis valida fuit infra principatum Salernitanum, et multos ex eis interempti sunt, domuique plurime vacue remanserunt, donec civibus magna instancia precum Domino obsecrant; et tunc pestis ipso quievit. Tanta denique pluviarum (abundancia) antea quam ipso pestis eveniret, tantaque tonitrua et corruscaciones, quale numquam seniores nostri noverunt, atque pars multe moncium ceciderunt.

169. Hoc tempestate Italie rex preerat Verengarius una cum filio suo, Adeveltrus nomine. Sed cum multa sevicia erga populum sibi subiectum ipse iam fatus rex nimirum adnecteret, atque variis casibus [casibus] eos cruciaret, clam legacionem Longobardi Romanique Octoni regi miserunt, quatenus veniret et regnum Italie sub sua diccione optineret; erat siquidem illo in tempore Saxonum Allemannorumque rex. Ut talia rex Octo audisset, valde gavisus est, atque ut id fieret omnimodis gratulabatur, et sine mora cum valido exercitu Italiam properavit. At vero rex Langobardorum Adevertus [veni] cum magno apparatu populusque nimis valde clusas venit, quatenus cum Octone certamen iniret; feruntque plurimi, ut sexaginta milia pugnatorum cum rege Adeveltro fuissent. Sed dum una die unaque nox ibidem morarent, et Octoni exercitum ibidem non apropiarent, non pauci comitibus Adeveltri regi promserunt: " Volueramus, domne rex, ut Papiam cum paucis pergas, et tuo genitori dicito, quatenus Bardorum regnum sub vestra dicione commictant, quia nos minime sub illius potestate iam amplius perduramus. Si vobis commictit regnum, nos totis viribus pugnamus, sin autem, Italie regnum exteri regi commictimus, quid seviciam illius sueque coniugi omnimodis sustinere nequimus. " Sed dum talia (patri) matrique que dictum ei fuerat intimasset, pater vero dictis eius optemperavit, mator namque dictis eius nullo modo assensum dedit. Quapropter ad clusas reversus est, et suis comitibus omnia propalavit; at illi omnes exinde irati sunt, protinusque illum reliquerunt, et unusquisque in suis urbibus reniearunt. Octo rex namque sine impedimento Italiam introivit atque Italie regnum optinuit, ipseque Verengarius in oppido, in quo cum sua uxore fugierat, qui vocatur sancti Leoni, per vim comprehendit, Galliamque vinctos illos direxit. Adelbertus cum suis germanis paucisque suisque fidelibus fugam iniit, atque in insulam Corsecam venit. Ipseque Octo cum sua coniuge Aidelgaiza nomine Romam ingresus est, et a papa predicto Iohanne oleo uncionis est unctus coronaque suo capite septus, et ab omnibus imperator augustus est nimirum vocatus, et multa incommoditate Romanis et apostolice sedis indixit, que nobis est dicenda per singula.

Deinde Campanie finibus venit, statimque et princeps Veneventanus Pandulfus in eius venit occursum, et cum ipso suaque coniuge cum magno tripudio Capuam properarunt, et statim legacionem idem imperator Gisulfo principi misit, donaque regalia, quatenus per semet ipsum, si ei durum non esset, Capuam veniret, et sua sorore, illius imperatoris coniugem, nimirum videre.

Set dum huiusscemodi dicta principi delata fuissent, moxque cum non paucis suis fidelibus ecclesiam Dei genitricis introivit, atque nimis eam exflagitabat, quatenus pro suis delictis suum natum, ut veniam illi tribueret, arcius rogaret; et sic commeato accepto a presule sanctissimo Petro, incunctanter illic properavit. Cum vero non procul a Capuana urbe cum suis venisset, ilico Paldolfus et Landolfus principes ei obviam exierunt, atque cum debito honore ad imperatorem Octonem eum videlicet perduxerunt. Ille imperator ut eum vidit, ilico de throno in quo residebat exiliens, paululum ei obviam exiit, invicemque se obsculaverunt. Deinde imperatrix ut vidit atque lacteo vultu conspexit, super collum eius ruit eumque osculavit, atque eum pariter secum sedere iussit, quia ex consanguinitate erat ei nimirum coniuncta. Agebat plane: " Confrater meus Gisulfe, quare non venisti tuamque sororem non requisisti? " Et inter dicta verba eum amplexabat et creberrime osculabat. Idem princeps eique (mire) pulcritudinis equum cum aurea sella dedit opesque plurima, et ab eis dignisima dona accepit; et sic cum magno gaudio cum suis Salernum remeavit; omnis populus exinde gavisus est.

170. Ipse imperator deinde Apulie finibus venit, et valide eam silicet denudavit, et civitas Varim aliquantulum eam obsedit, et quantum valuit undique constrinxit. Idipsum iterum arva sua remeavit, iterum Italiam venit Romamque properavit, et aliquantos ex Romanis suspendere iussit, quia dum ipse imperator abesset, valde (decimus) tercius papa Iohannes a Iohanne Alberici filius afflixerunt atque fedarunt. Deinde Calabrie finibus venit, incendiis, predacionibus vehementer eam videlicet actrivit, et nulla dampna vel oppresionem in principatum Salernitanum gessit.

Igitur dum Paldolfus cum ipso [principe] imperatore Calabriam morarent, eius germanus Landulfus princeps diem clausit extremum. Tenuit principatum una cum suo germano, iam dictus Paldolfus, annos octo; fuit denique avidus et minime legis tramitem fuit sequentem. Sed dum talia comperisset Paldulfus, Calabriam reliquid imperatorem, Beneventum venit, suumque filium Landolfum principem sublimavit. Iterum ipse Octo Ravennam properavit.

171-180

Ultimo aggiornamento: 27/04/03