Fonti
Antologia delle fonti altomedievali
a cura di Stefano Gasparri
e Fiorella Simoni
con la collaborazione di Luigi Andrea Berto
© 2000 – Stefano
Gasparri per “Reti Medievali”
6. Liutprando, l’apogeo del regno (A) Paolo Diacono, Storia dei Longobardi, FV,
VI, 43-44, 48-49, 53-54.
Il momento decisivo per i Longobardi fu rappresentato dal governo di
Liutprando (712-744). Le sue numerose guerre sfruttarono appieno la
grave crisi apertasi in Italia in seguito allo scoppio dell’eresia
iconoclastica, propugnata dall’imperatore bizantino Leone III
Isaurico. Infatti le popolazioni dell’Italia bizantina –
da Ravenna a Roma, a Napoli, a Venezia – rifiutarono la condanna
del culto delle immagini e trasferirono tale opposizione sul piano politico.
Così Liutprando poté impadronirsi di ampie zone dell’Emilia
e minacciare Roma. Fu fermato dal prestigio spirituale di papa Gregorio
Il, e si ebbe allora la donazione di Sutri (728), il cui valore per
la storia futura dell’edificazione dello stato della chiesa è,
comunque, del tutto irrilevante, sia sul piano territoriale che su quello
di principio, visto che si trattava di terre già di proprietà
del patrimonio di S. Pietro: non accade, insomma, nulla di nuovo. Del
resto Liutprando confermò pure altre precedenti restituzioni
(il patrimonio delle Alpi Cozie, già ridato ai papi dal re Ariperto
Il). Importanti, in prospettiva futura, sono gli accenni ai rapporti
tra i Longobardi e i Franchi, dai quali si vede che in quel momento
sono i primi a costituire l’elemento più forte.
(A) Eo tempore Liutprand rex
donationem patrimonii Alpium Cottiarum Romanae ecclesiae confirmavit.
Nec multum post idem regnator Guntrut, filiam Teutperti Baioariorum
ducis, aput quem exularat, in matrimonium duxit; de qua unam solummodo
filiam genuit.
Per haec tempora Faroaldus Spolitanorum ductor Classem civitatem Ravennantium
invasit; sed iussu regis Liutprandi isdem Romanis reddita est. Contra
hunc Faroaldum ducem filius suus Transamundus insurrexit, eumque clericum
faciens, locum eius invasit.
Liutprand quoque audiens, quod Sarraceni, depopulata Sardinia, etiam
loca illa, ubi ossa sancti Augustini episcopi propter vastationem barbarorum
olim translata et honorifice fuerant condita, foedarent, misit, et dato
magno pretio, accepit et transtulit ea in urbem Ticinensem ibique cum
debito tanto patri honore recondidit. His diebus Narnia civitas a Langobardis
pervasa est.
Eoque tempore rex Liutprandus Ravennam obsedit, Classem invasit atque
destruxit. Tunc Paulus patricius ex Ravenna misit qui pontificem interemerent;
sed Langobardis pro defensione pontificis repugnantibus, Spoletinis
in Salario ponte et ex aliis partibus Langobardis Tuscis resistentibus,
consilium Ravennantium dissipatum est. Hac tempestate Leo imperator
aput Constantinopolim sanctorum imagines depositas incendit Romanoque
pontifici similia facere, si imperialem gratiam habere vellet, mandavit.
Sed pontifex hoc facere contempsit. Omnis quoque Ravennae exercitus
vel Venetiarum talibus iussis uno animo restiterunt, et nisi eos pontifex
prohibuisset, imperatorem super se constituere sunt adgressi. Rex quoque
Liutprand castra Emiliae, Feronianum et Montembellium, Buxeta et Persiceta,
Bononiam et Pentapolim Auximumque invasit. Pari quoque modo tunc et
Sutrium pervasit. Sed Post aliquot dies iterum Romanis redditum est.
Circa haec tempora Carolus princeps Francorum Pipinum suum filium ad
Liutprandum direxit, ut eius iuxta morem capillum susciperet. Qui eius
caesariem incidens, ei pater effectus est multisque eum ditatum regiis
muneribus, genitori remisit.
Per idem tempus Sarracenorum exercitus rursum in Galliam introiens,
multam devastationem fecit. Contra quos Carolus non longe a Narbone
bellum committens, eos sicut et prius maxima caede prostravit. Iterato
Sarraceni Gallorum, fines ingressi, usque ad Provinciam venerunt, et
capta Arelate, omnia circumquaque demoliti sunt. Tunc Carolus legatos
cum muneribus ad Liutprandum regem mittens, ab eo contra Sarracenos
auxilium poposcit; qui nihil moratus cum omni Langobardorum exercitu
in eius adiutorium properavit. Quo conperto gens Sarracenorum mox ab
illis regionibus aufugit; Liutprandus vero cum omni suo exercitu ad
Italiam rediit. Multa idem regnator contra Romanos bella gessit, in
quibus semper victor extitit, praeter quod semel in Arimino eo absente
eius exercitus caesus est, et alia vice, cum aput vicum Pilleum, rege
in Pentapoli demorante, magna multitudo horum qui regi munuscula vel
exenia vel singularum ecclesiarum benedictiones deferebant, a Romanis
inruentibus caesa vel capta est. Rursus cum Ravennam Hildeprandus, regis
nepus, et Peredeo Vicentinus dux optinerent, inruentibus subito Veneticis,
Hildeprandus ab eis captus est, Peredeo viriliter pugnans occubuit.
Insequenti quoque tempore Romani, elatione solita turgidi, congregati
universaliter, habentes in capite Agathonem Perusinorum ducem, venerunt
ut Bononiam conprehenderent, ubi tunc Walcari Peredeo et Rotcari morabantur
in castris. Qui super Romanos inruentes, multam de eis stragem fecerunt
reliquosque fugam petere conpulerunt.
Paolo Diacono, Storia dei Longobardi, IV, 43-44, 48-49, 53-54. Traduzione in italiano
|